Omuz Çıkığı

Omuz Çıkığı Nedir?

Omuz çıkığı, kolun üst kısmındaki humerus kemiğinin omuz ekleminden ayrılması durumudur. Bu durum genellikle travma, düşme veya spor yaralanmaları sonucunda meydana gelir.

Hastalar omzunda ani ve şiddetli ağrı ve şekil bozukluğu hissedebilir. Hareket kısıtlanır ve omuz bölgesinde şişlik ve morarmalar görülebilir. Kol genellikle aşağı ve önde doğru sarkar.

Omuz eklemi, vücuttaki en hareketli eklemlerden biridir ve omuzun yerinde kalmasını  yani stabilitesini sağlayan birkaç temel yapı vardır:

• Kapsül ve Bağlar: Glenohumeral bağlar, omuz eklemini stabilize eder. Özellikle inferior glenohumeral bağ, en önemli stabilizatörlerden biridir.
• Labrum: Glenoid labrum, omuz ekleminin soket kısmını derinleştirerek humerus başını yerinde tutar.
• Rotator Manşet Kasları: Supraspinatus, infraspinatus, teres minor ve subscapularis kasları, omuz eklemini stabilize eder ve hareketini sağlar.
• Biseps Tendonu: Uzun baş biseps tendonu, omuzun ön kısmında stabilite sağlar.
• Dinamik Stabilizatörler: Periskapular kaslar ve diğer omuz çevresi kasları, dinamik stabiliteyi sağlar.

Omuz çıkıkları genellikle anterior (ön) veya posterior (arka) doğrultuda meydana gelir.

• Anterior (Ön) Çıkık: En yaygın omuz çıkığı türüdür. Genellikle kolun aşırı abduksiyon (yana açılma) ve dış rotasyon (dışa dönme) hareketi sonucu oluşur. Bu durumda humerus başı, glenoid fossa’nın önünden çıkar.
• Posterior (Arka) Çıkık: Daha nadir görülür. Genellikle elektroşok, epileptik nöbetler veya doğrudan travma sonucu meydana gelir. Humerus başı, glenoid fossa’nın arkasından çıkar.

Omuz çıkığı sırasında çeşitli yapılar zarar görebilir:

• Kapsül ve Bağlar: Omuz ekleminin kapsülü yırtılabilir veya gerilebilir. Glenohumeral bağlar zarar görebilir.
• Labrum: Bankart lezyonu olarak bilinen labrum yırtığı, anterior çıkıklarla ilişkilidir.
• Rotator Manşet Kasları: Rotator manşet kaslarında yırtıklar veya tendinit gelişebilir.
• Kemik Yapılar: Omuz çıkığının olduğu doğrultunun tersinde humerus başında Hill-Sachs lezyonu olarak tarif edilen çukurlaşma şeklinde bir kırık olabilir. Ayrıca glenoid kenarında kırıklar meydana gelebilir.
• Sinir ve Damar Yapıları: Axiller sinir yaralanmaları sık görülür. Ayrıca brakial pleksus yaralanmaları da olabilir. Bu sinirlerin yaralanması kolunuzu ve omzunuzu hareket ettirmede zorluk ve güç ve his kaybı olarak karşımızı çıkabilir.

Omuz çıkığı genellikle travmatik olaylar veya belirli hareketler sonucunda meydana gelir. Özellike kronik tekrarlayan çıkılarda bazı hareketler omuzun sürekli olarak çıkmasına neden olabilir. İlk olarak travmatik bir olayla başlayan bu süreç tedavi edilmediğinde basit günlük hareketlerde bile tekrarlayıcı çıkıklara neden olabilir. Bu hareketler basitçe şunlar olabilir.

1. Aşırı Abduksiyon (Yana Açılma):
   • Kolun aşırı şekilde yana doğru açılması, omuz eklemine aşırı yük bindirerek çıkığa neden olabilir.
2. Dış Rotasyon (Dışa Dönme):
   • Kolun dışa doğru döndürülmesi sırasında, özellikle spor aktivitelerinde (örneğin, beyzbol atışı) omuz eklemi risk altındadır.
3. Yüksekten Düşme:
   • Özellikle elin veya kolun üzerine düşme sonucu omuz eklemine aşırı yük biner.
4. Ağır Yük Kaldırma:
   • Omuz eklemine aşırı yük bindirerek eklemin stabilitesini bozabilir.

Bu hareketlerin dışında hastaların ailelerinde tekrarlayan omuz çıkığı öyküsü olması bağ dokularındaki zayıflığın genetik bir göstergesi olup omuz çıkığı için yatkınlık göstergesi olabilir.

Benzer şekilde daha önce omuz çıkığı geçirmiş kişilerde omuzu yerinde tutan bağlar ve yapılar zayıflamış veya bozulmuş olabileceği için tekrarlayan omuz çıkığına adaylardır.

Son olarak hipermobilite sendromu olan kişiler (Marfan, Ehler Danlos, Down sendromu vb.) tekrarlayan omuz çıkığı için riskli kişilerdir.

İlk omuz çıkığı olduğunda ne yapmalıyım?

Omuz çıkığı oldukça ağrılı bir durumdur ve bir sağlık profesyoneli tarafından tedavi edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde tedavisi daha zor durumlarla karışılabilirsiniz.

İlk olarak omuzunuzu hareket ettirmeyin ve hareketsiz bir pozisyonda tutun. Çıkığın yerine oturtulmaya çalışılması, daha fazla zarara neden olabilir.

Daha sonra kolunuz basit askı ile vücudunuza yakın bir şekilde sabitleyin. Bu şekilde hem ağrınız azalacak hem de olası ek yaralanmaların önlemiş olacaksınız

Mümkünse bir buz aküsü veya buz jeli ile soğuk uygulama yapın. En yakın sağlık kuruluşuna başvurun. Burada gerekli değerlendirmeler ve testler yapıldıktan sonra bazı sedasyon ilaçları altında omuzunuz bir doktor tarafından yerine oturtulacaktır. Sonrasında da sabitlenecektir.

Bu işlemelerin ardından ileri tetkik ve tedaviniz için bir ortopediste başvurmanız gerekir.

Omuz çıkığında ameliyat olmak gerekir mi?

ilk omuz çıkığından sonra ameliyat olup olmama kararı, hastanın yaşı, aktivite düzeyi ve kişisel tercihleri göz önünde bulundurularak verilmelidir. Bu kararı verirken, cerrahi ve konservatif tedavi seçeneklerinin avantaj ve dezavantajlarını dikkatlice değerlendirmek önemlidir.

İlk omuz çıkığından sonra özellikle genç ve sporcu hastalarda ameliyat olmak tekrarlayan omuz çıkığı oldukça belirgin olarak azaltmaktadır. Genç ve sporcu grupta eğer omuz çıkığı sonrası yaralanan yapıların tamiri yapılmaz ise %50 ile %90 arası tekrarlayan omuz çıkığı şikâyeti olabilir. Ayrıca ilk çıkıkta ameliyat edilen hastalar ileri dönemde gerekecek ekstra ameliyatları %30 oranında azaltmaktadır.

Hastanın ilk omuz çıkığında yaşı ne kadar genç ise tekrar çıkma riski maalesef o kadar fazladır.

Sporcularda ise omuz çıkığından sonra ameliyat edilen hastaların spora dönebilme oranları ameliyat edilmeyen hastalara göre daha yüksektir.

Daha ileri yaşlardaki hastalarda ise omuz çıkığına eşlik eden geniş kas yırtıklarının eşlik edebileceği ve bunların da ameliyat gerektirebileceği unutulmamalıdır.