Patellar Instablite Nedir?
Patella yani diz kapağı dizin önünde en güçlü kaslarımız yapıştığı bir kemiktir. Diz kapağımız dizimizi bükme ve açma sırasında karşındaki uyluk kemiğindeki bir oluk içerisinde hareket eder. Bu hareket sırasında birçok bağ ve kas diz kapağını yerinde tutmaya çalışır. Bu harmonideki bir bozukluk diz kapağının çıkmasına veya instablite oluşmasına neden olabilir.
Genel olarak 2 şekilde görülebilir :
Tam çıkık: Diz kapağınızın karşındaki oluktan tam olarak çıkarak dizin dış tarafına doğru yer değiştirmesidir. Bu çıkık sırasında diz kapağını yerinde tutan bağlarda kopma veya yaralanma geçekleşebilir. Aynı zamanda oluktan dışarı çıkarken diz kapağınızın altındaki kıkırdak yüzeyde yaralanmalar ve kırıklar meydana gelebilir.
Parsiyel-kısmi çıkık: Bu çıkık tipinde ise diz kapağı kısmen oluğun dış kısmına doğru yer değiştirmiştir.
Patellofemoral instablite hastalarında bulgular nelerdir?
Bu hastalarda genellikle şikayetlerin başlamasına sebep olan bir travma sonrası diz kapağının dizin dış kısmına doğru yer değiştirdiği izlenebilir. Hastaların diz kapağı kendiliğinden yerine geri yerleştikten sonra da dizde şişlik ve hareket kısıtlılığı tipiktir. Diz kapağını dışarıya doğru hafifçe itildiği teste hastalar diz kapağı çıkacak korkusu hissedebilir.
diz kapağı diz hareketleri ile yukarıya ve dışa doğru yer değiştirebilir.
Hastaların dizlerin grafileri ve MR görüntüleri hem tanı koymada hem de tedavi planlanmasında önemlidir. MR görüntülerinde hem kıkırdak altındaki ödem, hem diz kapağını yerinde tutan bağların yapısı değerlendirilebilir.
Kimler diz kapağı çıkığı için risk altındadır?
İlk çıkık genellikle bir travma sonrasında dizin dönme hissi ile ortaya çıkar. Eşlik eden ön çapraz bağ yaralanması sıktır. Bu yüzden özelikle temas sporları yapanlar (futbol, basketbol vs) daha fazla risk altındadır.
Travma haricinde bazı hastalar yapısal olarak risk altındadır. Bu hastalarda
- Diz kapağının karşındaki oluk sığ olablir.
- Bağ dokusu ve hiperelastisite problemleri (Marfan- Ehler Danlos Sendromu vs)
- Diz kapağının yerleşim yerinin normalden daha aşağıda veya daha yukarıda olması
- Uyluk (femur) kemiğinin içe doğru rotasyonda olması veya baldır (tibia) kemiğinin dışa doğru rotasyonda olması.
- Bacak diziliminin düzgün olmaması (X bacak veya O bacak olmak)
İnstablite her zaman ağrı ile birlikte olmayabilir. Özellikle kronik instablitelerde ağrı ikinci plandadır. Hastalar daha çok diz kapaklarını kontrol edememek ve güçsüzlükten yakınırlar.
Patelafemoral instablite tedavisi nedir?
Bu hastalarda özellikle ilk çıkıktan sonra çekilen MR ve gerekirse BT tedavi için yol göstericidir. Bazen diz kapağı dışarıya doğru çıkarken altında bir parça kıkırdak dokusu koparak diz eklemin içinde serbest bir parça haline gelebilir. Böyle bir durumda bu kıkırdak parçanın büyüklüğüne göre çıkartılması veya yerine tamirini içeren ve altta yatan nedenlerin de düzeltileceği yarı acil bir cerrahi planlanır. Eğer kıkırdak kırığı yok ise ilk diz kapağı çıkığında tedavi öncelikle diz çevresi kasların güçlendirmesini içeren bir rehabilitasyondur.
Genellikle diz çıkığından 2 hafta sonra başlanan güçlendirme egzersizleri ortalama 2-3. aya kadar devam edilir. Ortalama bir atlette spora dönüş 4– 5. aylarda olur.
İlk diz çıkığı sonrası tekrarlayan diz çıkığı %20-40 oranında görülürken, 2. çıkıktan sonra bu %50’nin üzerine çıkmaktadır.
Tekrarlayan diz kapağı çıkıklarında hangi ameliyatlar yapılmaktadır?
Diz kapağı çıkıklarından sonra eğer hastanın alt yatan kemiksel bir deformitesi yok ise öncelikli olarak uygulanan ameliyata diz kapağını yerinde tutan bağın rekonstrüksiyonudur. (MPFL rekonstürksiyonu) Bu ameliyatta dizinizin iç tarafından alınan bir tendon diz kapağı ile uyluk kemiği arasına özel tekniklerle ile yerleştirilir. Bu sayede diz kapağınızın dizin hareketleri sırasında dış kayması önlenir.
Eğer diz kapağının yüksekliği ile ilgili bir sorun var ise diz kapağının altındaki tendonun uyluk kemiği ile olan ilişkisi düzeltilecek şekilde müdahalede yapılabilir.
Diğer bir durum diz kapağının hareket ettiği uyluk kemiğindeki oluğun sığ olması durumudur. Bu durumda diğer cerrahilere ek olarak bu oluğun derinleştirilme ameliyatları yapılabilir.
Ameliyat sonrası rehablitasyon dönemi ortalama olarak 6-9 ay kadar sürmektedir. Bu rehabilitayonun ilk evresinde diz haraket açıklığını sağlamak için egzersizler kademeli olarak arttırılır. 2. evrede diz çevresi kasların güçlendirilmesi ve denge çalışmaları, 3. evrede ise spora dönüş çalışmaları yapılır.
Ameliyat sonuçları genellikle oldukça yüz güldürücüdür. Hastalar 1 sene sonunda hem günlük aktivitelerde hem de sportif aktivitelerde rahatlıkla fonksiyon gösterebilirler.
Detaylı Bilgi İçin Youtube Kanalımı Ziyaret Edebilirsiniz: @profdrhalukcabuk
