Ön çapraz ameliyatı nedir?
Ön Çapraz Bağ Ameliyatı : Dizin hareketi sırasında femur (uyluk) kemiği tibia (baldır ) kemiği üzerinde yuvarlanarak hareket eder. Bu hareket sırasında ön çapraz bağ baldır kemiğin öne kaymasını engelleyen en önemli yapılardan biridir. Ön çapraz bağ esas olarak femur ile tibia arasında önden arkaya uzanan ve çapraz seyirli giden bir bağ olup, arka çapraz bağ ile beraber dizin düzgün hareketi için vazgeçilmez önemdedir.
Ön çapraz bağ ameliyatı bağın fonksiyonları nelerdir?
Ön çapraz bağ diz hareketinin koordinasyonu sağlar. Hareket sırasında diz eklemini belirli noktalarda frenliyerek diz ekleminde çıkık olmasını engeller. Bu sayede güvenli bir şekilde hareketlerimize devam edebiliriz
Ön çapraz bağ nasıl kopar?
Ön çapraz bağ genellikle 2 farklı şekilde kopar. Bunlardan ilki travmatik sporlar sırasında ( futbol, kayak, basketbol vb.) sabit ayak üzerinde ani dönme hareketi veya dize iç veya dış tarafından ani bir travma olması ile olur. Koşarken ani durma ve yön değiştirme sırasında veya zıpladıktan sonra yere inme sırasında olabilir. Bu hastalar dizlerinde hızlıca gelişen bir şişlik, keskin bir ağrı ve hareketlerde hızlı bir kısıtlanma ile doktora başvurur. Diğer grup ise travmatik olmayan ön çapraz bağ yaralanmasıdır. Tekrarlayan zorlamalı hareketlerde bulunan hastalarda giderek artan ağrı şeklinde ortaya çıkar. Ani bir şişlik veya ödem olmadan günden güne artan diz ağrısı ve yürüyüş bozukluğu ile karakterize şikayetleri vardır.
Ön çapraz bağ yaralanması nasıl tanı alır?
Ön çapraz bağ yaralanması şüphesi olan hastaya muayene sırasında bazı özel testler uygulanarak büyük oranda tanı konulabilir. Ancak olası diğer eşlik eden yaralanmaları görmek ve tanıyı kesinleştirmek için dizinizin röntgenleri ve MR görüntülemesi yapılır. Şüpheli durumlarda doktorunuz ek tetkikler isteyebilir.
MR da çok yüksek oranda doğrulukta tanı konulur.
Ön çapraz bağ ameliyatı kimlere uygulanır?
Ön çapraz bağ kendi kendine iyileşme olan bir bağ değildir. O yüzden kendi kendine iyileşmesi beklenmez ve ameliyatı basit tamir ameliyatından öte, genellikle rekonstürksiyon yani yeniden oluşturma ameliyatıdır.
- Ön çapraz bağ rekonstürksiyonu özellikle spora devam etmeyi planlayan kişilere
- Birden fazla bağda yaralanması olan hastalara
- Menisküs yırtığının eşlik ettiği durumlarda
- Günlük aktiviteleriniz sırasında dizinizde ani boşalma ve dönme şikayetleri olması durumunda
- Özellikle gençlerde ön çapraz bağ yaralanması olması durumunda önerilen bir ameliyattır.
Eğer dizinizde güvensizlik hissediyor ve bu güvensizlik nedeniyle spor yapmaktan kaçınıyorsanız ve buna rağmen koşu, kayak gibi sporlar yapmayı planlıyorsanız 50-55 yaş altındaki ön çapraz bağ yaralanması olan hastalara ameliyat önerilir.
Ameliyat öncesi
Hastalar ameliyattan önce gerekli değerlendirmeler yapıldıktan sonra ameliyat öncesi rehabilitasyona başlanır. Ameliyat öncesinde dizinizdeki şişliğin inmiş olması gerekir. Dizinizin ağrısız olarak tam hareket açıklığına kavuşmuş olması ve diz üstü kaslarınızın kuvvetlendirilmesi önerilir. Bu süreç, kişiden kişiye değişmekle birlikte yaralanma sonrası genellikle 2-3 hafta kadar sürer.
Ameliyat öncesi dönemde bir anestezi doktoru tarafından değerlendirilerek ameliyatta uygulanacak anestezi yöntemi hakkında bilgi verilir. Ön çapraz bağ ameliyatları genel anestezi (sizin tamamen uyuduğunuz) veya spinal (sadece belinizden aşağısının) altında uygulanabilir. Sizin için uygun olan yönteme anestezi doktoru ile karar verilir. Ameliyat öncesinde kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız bunları bir süre bırakmanız veya başka ilaçlar ile değiştirmeniz gerekebilir.
Ameliyat sırasında
Ön çapraz bağ ameliyatı sırasında dizinin 90 derece bükük kalacak şekilde ameliyat masasına konumlandırılırsınız. Diz kapağınızın alt kısmının 2 yanından 2 küçük delik açılarak buralardan dizin içindeki yapılar artroskop ile değerlendirilir. Buradan çapraz bağlarınızın, menisküslerinizin ve kıkırdaklarınızdaki hasarlar raporlanır. Daha sonra genellikle tibia (kaval ) kemiğin üs iç kısmından 2-3 cmlik bir kesi yapılarak buradan ön çapraz bağ rekonstürksiyonu sırasında kullanılacak olan greft alınarak hazırlanır. Daha sonra hazırlanan bu greft dizinde uygun yerlerde artroksopik olarak olarak hazırlanmış olan tünellere özel aparatlar yardımıyla geçirilir ve gerekli gerginlikte sabitlenir. Bu ameliyat ortalama 45dk ile 1 saat arasında sürmektedir.
Ameliyat sonrası
Ön çapraz bağ ameliyatı sonrası servise alınarak ağrınız kontrol altına alınır. Dizinize soğuk kompress uygulanır. Hastalar genellikle 1 akşamı hastanede geçirirler. Ameliyattan sonraki gün hasta koltuk değnekleri ile ayağa kaldırılarak mobilize olması sağlanır. Dizinizin üst tarafındaki quadriceps kasına güçlendirme ve diz eklem hareket açıklık egzersizleri hemen başlanır.
Hastalar genellikle 15 gün kadar koltuk değneği kullanır. Bu süre sonunda basit günlük işlerini kendisi yapabilir hale gelir. Masa başı çalışanlar için 15 gün sonra iş başı yapabilirler. Hastaların ilk 2 haftada tam eklem açıklığına ulaşması hedeflenir. Bundan sonra 6 haftaya kadar güçlendirme ve 6-12 haftalar arası denge egzersizleri verilerek takip edilir. Hastalar 3. aylarında düz koşularına başlar ve ortalama 6-8 ay içinde non-kontakt sporlara (yüzme vb) döner. Futbol, basketbol gibi kontak sporlara dönüş elit sporcular hariç 1. yılda önerilmektedir.
Ön çapraz bağ yaralanması ile birlikte menisküs yaralanması da olan hastaların rehabilitasyonu menisküs yırtığının tamir edilip edilmemesine değişebilir. Eşlik eden menisküs yırtığı tamir edildiğinde hastanın yaklaşık 1 ay kadar üzerine yük vermesi engellenir ve ilk 4 haftada 90 dereceyi geçen diz hareketlerine izin verilmez. 6 haftadan sonra hastalar ameliyat olan dizinin üzerine basarak güçlendirme egzersizlerine başlar. Eğer menisküs yırtığı tamir edilmeyecek durumda ve basit menisektomi yapılacak ise normal ön çapraz bağ rehabilitasyon programı takip edilir.
Ameliyatın riskleri
Her ameliyatta olduğu gibi diz artroskopisi sonrasında da enfeksiyon, kanama gibi komplikasyonlar olabilir. Enfeksiyon riski binde 1 seviyesindedir. Bu ameliyatlarda oluşabilecek komplikasyonları önlemek amaçlı ameliyat öncesi antibiyotik verilecek ve gerekli görüldüğü takdirde bazı ilaçlarınız ameliyat öncesi değiştirilecektir.
Bunlar dışında sizin genel tıbbi durumunuz, hastalıklarınız ve kullandığınız ilaçlarla ilgili özel riskler olabilir. Doktorunuz bu konuda sizi bilgilendirilecektir.
Her ameliyatta olduğu gibi ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu sonrasında da enfeksiyon, kanama gibi komplikasyonlar olabilir. Enfeksiyon riski binde 1 seviyesindedir. Bu ameliyatlarda oluşabilecek komplikasyonları önlemek amaçlı ameliyat öncesi antibiyotik verilecek ve gerekli görüldüğü takdirde bazı ilaçlarınız ameliyat öncesi değiştirilecektir. Bazı hastalarda dizin ön yüzündeki küçük bir alanda his kaybı olabilmektedir.
Bunlar dışında sizin genel tıbbi durumunuz, hastalıklarınız ve kullandığınız ilaçlarla ilgili özel riskler olabilir. Doktorunuz bu konuda sizi bilgilendirilecektir.
Soru Cevap
Ön çapraz bağ koptu ama şu an bir ağrım yok, gene de ameliyat olmam gerekli midir?
Ön çapraz bağ dizin hareketi sırasında çok önemli bir yapıdır. Sadece statik olarak dizin öne kaymasını engelemekle kalmaz aynı zamanda dizin üstündeki kasların refleks olarak çalışmasını sağlar. Kontrollü hareketler sırasında dizinizde bir sorun yaşamamanız, kontrolsüz hareketler sırasında, merdiven inme, ani dönme gibi, sorun yaşamayacağınız anlamına gelmemekte. bu her kontrolsüz harekette menisküslerinize ve kıkırdaklarınıza zarar verme riskiniz mevcuttur. O yüzden son yayınlarda 55 yaş altında rekerasyonel spor yapan hastalara ameliyat önerilmektedir.
Ön çapraz bağ ameliyatı sırasında eşlik eden diğer yaralanmalar da tedavi edilebilir mi?
Artroskopik olarak yapılan bu ameliyat sırasında dizinizde eşlik edebilecek olan olası menisküs, kıkırdak yaralanması gibi durumlara müdahale edilebilir. Doktorunuz ameliyat öncesi bu konular hakkında sizi bilgilendirilecektir.
Detaylı Bilgi İçin Youtube Kanalımı Ziyaret Edebilirsiniz: @profdrhalukcabuk
